Rodzina Morawskich | Maciej Morawski (1929-2021) ~ Widziane z Paryża

Maciej Morawski

– b. paryski korespondent Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa

oraz

Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół

Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa

Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego

zawiadamiają,

że w dniach 27-28 sierpnia 2011 r. w Pałacu w Małej Wsi k. Grójca odbył się

V Zjazd rodziny Dzierżykraj-Morawskich

– jednej z zasłużonych polskich rodzin szlacheckich,

z udziałem licznych członków rodziny z kraju i zagranicy

(Kanady, USA, Włoch i Francji).

Dzierżykraj-Morawscy są dogłębnie związani z Wielkopolską, pochodzą z Wielkopolski. Ale wielkopolskie cnoty: rozsądek, umiar, gospodarność, oddawali do dyspozycji całej Polski. Zapewne też wielkopolska rzetelność i pracowitość umożliwiła pewnej liczbie spośród nich zdobycie ważnych stanowisk w Kanadzie, USA czy we Włoszech. Po 1989 r. wielu Morawskich zaczęło działać w duchu przezwyciężenia podziałów przeszłości i pojednania Polaków. We wczesnych latach 90. powołaliśmy do życia Klub im. Giorgio La Piry, głoszący dialog ponad podziałami. Jako jedni z pierwszych zabrali głos ludzie tak wybitni, jak Aleksander Kwaśniewski, czy Aleksander Hall.

Seniorem rodu Morawskich jest Stanisław August Morawski z Rzymu (ur. 1922) – prezes tamtejszej Fundacji Rzymskiej im. Margrabiny J. S. Umiastowskiej. W zjeździe wziął też udział m.in. Maciej Morawski z Paryża (ur. 1929) – były długoletni korespondent paryski Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, „weteran zimnej wojny”, przyjaciel i podopieczny Jana Nowaka-Jeziorańskiego, współpracownik swojego ojca w „Ambasadzie Wolnej Polski” w Paryżu w latach 1948-1969.

Wśród gości Zjazdu był m.in. minister Krzysztof Łaszkiewicz z Kancelarii Prezydenta RP, oraz Jacek Moskwa – dziennikarz, wieloletni korespondent w Watykanie, m.in. autor książki poświęconej Zofii Morawskiej.

Zjazd przypadł na okres przewodnictwa przez Polskę Unii Europejskiej. Od wieków Morawscy wiernie służyli Polsce i katolickiej koncepcji Europy. Dewiza rodowa, nadana przez króla Jana Olbrachta Morawskim brzmi: Semper in proelio stabant. Podczas zjazdu zamierzamy podkreślić zarówno patriotyzm, jak i europejskość Morawskich, także ich mocne związki z Francją i z Włochami.

Z rodziny Dzierżykraj-Morawskich wywodzą się trzy osoby odznaczone Orłem Białym – zjazd złożył hołd pamięci Zofii Morawskiej (1904-2010) – wieloletniej administratorce Zakładu dla Ociemniałych w Laskach, ambasadorowi Kajetanowi Morawskiemu (1892-1973) – wiceministrowi spraw zagranicznych w Dwudziestoleciu Międzywojennym, w trzecim gabinecie Wincentego Witosa krótko kierującemu MSZ-tem, długoletniemu „ambasadorowi Wolnej Polski” we Francji (do lipca 1945 r. oficjalnie uznawanemu przez Rząd Republiki Francuskiej), oraz prof. Kazimierzowi Morawskiemu (1852-1925) – filologowi klasycznemu, historykowi, profesorowi i rektorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezesowi Polskiej Akademii Umiejętności i kandydatowi na urząd Prezydenta RP.

Zjazd nawiązał też do postaci generała Franciszka Morawskiego (1783-1861) – ministra wojny w Rządzie Narodowym w czasie Powstania Listopadowego, żołnierza i poety. Próbował on godzić klasyków z romantykami. Zapewne po nim Morawscy dziedziczą tak dla wielu z nich charakterystyczną cechę – chęć rozładowywania sporów.

Podczas zjazdu przypominaliśmy też postać Witolda Morawskiego (1895-1944) – pułkownika Wojska Polskiego, zamordowanego podczas II wojny światowej w obozie w Mauthausen, mianowanego pośmiertnie w 1964 r. przez gen. Władysława Andersa na stopień generała brygady. Wspominamy postać o. Mariana Morawskiego (1881-1940) – jezuity, który zginął w obozie Auschwitz 8 września 1940 r. w wyniku skatowania za pomoc udzieloną współwięźniowi Żydowi.

Zjazd złożył także hołd pamięci Tadeusza Morawskiego (1893-1974), który gospodarował w dobrach małowiejskich do 1945 r. Tadeusz Morawski – światły rolnik i sadownik, wiele wniósł w życie gospodarcze ziemi grójeckiej. Rozbudował oparte na nowoczesnych metodach sadownictwo. Działał w kilku lokalnych organizacjach. Miał świetne stosunki z okolicznymi wioskami, gospodarzami oraz także z sąsiadami ziemianami, rozwinął tam wielkopolską gospodarność, ściągnął do współpracy kilku zdolnych poznaniaków: Dąbińskiego, Żupańskiego, Tilgnera.

* * *

Pałac w Małej Wsi koło Grójca, w którym odbędzie się zjazd, zaprojektowany według planu architektonicznego Hilarego Szpiclowskiego, oddano do użytku w 1786 r. Historyk Lechosław Hertz określił go jednym z najpiękniejszych zabytków klasycystycznych w Polsce. Pałac polecił zbudować Bazyli Walicki, wojewoda rawski, bliski przyjaciel króla Stanisława Augusta. Walicki w młodości studiował we Francji, stąd duże francuskie wpływy w zaplanowaniu zespołu budynków pałacowych i parków. Po Bazylim Małą Wieś odziedziczył jego syn Józef, żonaty z Klementyną z Kozietulskich, siostrą Jana Kozietulskiego, bohatera spod Somosierry. Jan Kozietulski wiele czasu spędzał w Małej Wsi.

Na początku XX wieku Mała Wieś należała do Zdzisława Lubomirskiego, przez pewien czas prezydenta Warszawy, oraz następnie członka Rady Regencyjnej, która jesienią 1918 r. przekazała władzę Piłsudskiemu. W latach 20. XX w., właścicielami Małej Wsi stali się: Julia z Lubomirskich (1894-1982) i jej mąż, Tadeusz Morawski (1893-1974). W 1945 r. stalinowska reforma rolna spowodowała wyrzucenie Morawskich z Małej Wsi. Pałac stał się rezydencją Prezydium Rady Ministrów PRL. Kilka lat temu oddano pałac spadkobiercom Julii i Tadeusza Morawskich.